Πλάτων, Φαίδων. Η υπόθεση του διαλόγου
Πρόσωπα:
- Φαίδων, μαθητής του Σωκράτη
- Εχεκράτης, Φλιάσιος πυθαγόρειος οπαδός του Σωκράτη
«Στο έργο παρουσιάζεται ο Φαίδων από την Ηλεία, ο οποίος ήταν παρών στη φυλακή κατά τη θανάτωση του Σωκράτη, να αφηγείται στον συνομιλητή του Εχεκράτη καθώς και στον υπόλοιπο κύκλο των πυθαγορείων οπαδών του Σωκράτη στην πόλη του Φλειούντα τις τελευταίες πριν από την εκτέλεση ώρες του δασκάλου του.
Το σκηνικό αυτό εκμεταλλεύεται με θαυμαστή δραματουργική επιδεξιότητα ο Πλάτων για να αναπτύξει μέσα από τις συζητήσεις του Σωκράτη το πραγματικό θέμα του διαλόγου, την «ἐπιμέλειαν τῆς ψυχῆς» ως κανόνα του βίου. Όπως και στο Συμπόσιο, το έργο δομείται πάνω σε σειρά ομόκεντρων συζητήσεων και λόγων, αφετηρία των οποίων αποτελεί η ρήση του Σωκράτη ότι ο πραγματικός φιλόσοφος δεν πρέπει να φοβάται τον θάνατο, αλλά αντιθέτως να τον αποδέχεται με ευχαρίστηση, αφού χάρις σε αυτόν η ψυχή απαλλάσσεται από τα επαχθή δεσμά του σώματος. Για να έχει όμως νόημα αυτός ο ισχυρισμός θα πρέπει προηγουμένως ο Σωκράτης να πείσει για την αλήθεια της λογικά προϋποτιθέμενης πρότασης, ότι δηλαδή η ψυχή επιζεί μετά τον θάνατο του σώματος. Με αλλεπάλληλους συλλογισμούς που εκκινούν από διαφορετική κάθε φορά οπτική γωνία ο Σωκράτης επιχειρεί να θεμελιώσει λογικά την αθανασία της ψυχής. Στις αντιρρήσεις των συνομιλητών του, Σιμμία και Κέβη, ο Σωκράτης αναφέρει ένα τελευταίο επιχείρημα που στηρίζεται στη «θεωρία των ιδεών»: η ψυχή συνδέεται άρρηκτα με την ιδέα της ζωής, άρα αποκλείει τον θάνατο - συνεπώς είναι αθάνατη»1.
Το τελευταίο μέρος (116a κ.εξ.) είναι η αφήγηση του θανάτου του Σωκράτη.
1. Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, Θ. Κ. Στεφανόπουλου, Στ. Τσιτσιρίδη, Λ. Αντζουλή, Γ. Κριτσέλη, Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα, ΚΕΓ.
